Financiële positie

Bij de inleiding op deze begroting heeft u kunnen lezen dat de totstandkoming van deze begroting wederom een bijzonder proces is geweest. Dit proces heeft geleid tot een financieel sluitende begroting voor het komende begrotingsjaar 2021 en het laatste jaar van de meerjarenramingen 2024.

De begrotingen van 2019 en 2020 kenmerkten zich door een grote focus op het realiseren van de ambities t.a.v. (nieuwe) projecten en beleid en het professionaliseren van de organisatie. In de begroting van 2020 is ruim € 4 mln. omgebogen om ruimte te maken voor de ambities. De begroting 2021 is een logisch vervolg hierop. De focus ligt nog steeds op het realiseren van de ambities, gekoppeld aan de noodzakelijke professionalisering van de organisatie (focus op ICT, bedrijfsvoering en realisatie van de ruimtelijke projecten) om dit te bereiken.

Op basis van de besluitvorming in de Zomernota 2020, de gewenste  ambities en de gevolgen van bestaand beleid,  autonome ontwikkelingen en meerjarig investeringsplan ontstond in de concept-begroting 2021 een tekort van ongeveer € 1, miljoen. Het bestaand beleid en de autonome ontwikkelingen bestaan uit een veelvoud van grote en kleine posten binnen de gehele begroting, maar kent één grote post wat bij nagenoeg alle gemeenten in Nederland een bron van aanhoudende zorg is, namelijk de Jeugdzorg. Tot op heden is onduidelijk hoe de Rijksoverheid, na de steeds luidere roep om maatregelen vanuit verschillende kanten, maatregelen gaat nemen om gemeenten te compenseren voor deze ‘open eind’ regeling. Het mag inmiddels duidelijk zijn dat veel gemeenten hun voorzieningen niveau tot een bedenkelijk niveau hebben uitgekleed om daarmee middelen vrij te maken voor de alsmaar stijgende kosten in het  zorgdomein.Voor onze gemeente geldt dat de mogelijkheden om de begroting sluitend te krijgen steeds beperkter worden zonder ingrijpende maatregelen te moeten treffen.

Het college heeft bij de zoekrichtingen een aantal aandachtspunten en ambities voor ogen gehouden, investeren in de kwaliteit van voorzieningen en structureel budget voor onderhoud, ruimtelijke projecten daadwerkelijk realiseren, de gebruiker betaalt meer zelf voor de kosten van geleverde diensten en beschikbare voorzieningen, de organisatie is op orde en is in staat om de ambities en (toenemend complexe) opgaven te realiseren.

In de  begroting is de Septembercirculaire van het Rijk verwerkt. De algemene verwachting was dat gemeenten aanvullende middelen zouden ontvangen voor 2021 en verder. De uitkomst uit de Septembercirculaire laat een toevoeging zien aan de algemene middelen voor 2020, a.g.v. Corona, maar voor 2021 zal de gemeente verder gekort worden. Een bijzonder teleurstellende uitkomst gezien alle publiciteit die in de afgelopen maanden is gegeven voor de structurele tekorten bij veel gemeenten. Vooralsnog lijkt het alsof de gemeente ‘gestraft’ wordt voor haar sociale structuur die beter is dan gemiddeld.

Meerjarig betekent dit echter dat de begroting in 2022 en 2023, zelfs met al deze ombuigingen, niet geheel sluitend is. Het eerste jaar (2021)  en laatste jaar van de reeks (2024 ) geeft een positief resultaat als alle ombuigingen worden bekrachtigd. Hiermee kan voldaan worden aan de meest minimale eisen voor de begroting. Over de stijging van de gemeentelijke heffingen in de jaren 2022 en verder neemt u uiteindelijk pas in november 2021 een besluit.

De begroting bestaat niet alleen uit een overzicht van inkomsten en uitgaven maar kent ook een balans. Het overzicht van bezittingen en schulden op deze balans geeft eveneens meerjarig een positief beeld. Herkenbaar aan de cijfers van bijvoorbeeld het weerstand vermogen. Hiermee kan gesproken worden van een vooralsnog gezonde financiële positie. Vooralsnog omdat de grilligheid van externe factoren, zoals bijvoorbeeld het Rijksbeleid, voor de gemeente lastig blijft in te schatten, maar wel flinke consequenties kan hebben. Net als vorig jaar is  verder gegaan op de ingeslagen weg om de begroting transparant te maken/houden en verbeteringen toe te passen.
In de begroting 2020 is voor het eerst gewerkt met een MIP. Deze stap past in het verder verbeteren en optimaliseren van financiële processen binnen de gemeente. Afgelopen jaar is wederom veel geïnvesteerd in het samenbrengen van verschillende vormen van (handmatige) administraties in daartoe geëigende systemen.

Bestaand beleid, autonome ontwikkelingen en meerjarig investeringsplan (MIP)
Bestaand beleid betreft mutaties die naar aard en inhoud betrekking hebben op een bijstelling van het huidig beleid. Autonome ontwikkelingen betreft mutaties die een gevolg zijn van reeds genomen besluiten. Denk hierbij aan rijksontwikkelingen, areaalontwikkelingen, kapitaallasten of indexaties. Uitgangspunt is dat deze budgetten zo reëel mogelijk geraamd worden. Daarnaast is rekening gehouden met de ontwikkeling van de Algemene uitkering en ontwikkelingen in het sociaal domein. Onder het MIP vallen goedgekeurde investeringen alsmede vervangingsinvesteringen. De opgenomen bedragen betreffen de kapitaalslasten van deze investeringen.

Per saldo leiden bovenstaande mutaties tot een lager begrotingssaldo van € 40.000 in 2021. Hieronder een overzicht met de grootste verschillen. Daaronder een toelichting per onderdeel.

Bijstelling ramingen Sociaal Domein
De ramingen van het sociaal domein (WMO, jeugd en participatie) zijn geactualiseerd. Het uitgangspunt hierbij is realistisch ramen.

Afvoeren taakstelling Activiteiten 2018
In de begroting stond nog een oude taakstelling van € 200.000 uit 2018 opgenomen. Dit betreft een taakstelling over allerlei activiteiten. Het afvoeren van deze taakstelling gaat ten laste van het saldo begroting.

Bijstelling Automatiseringskosten
De automatiseringslasten worden aangepast aan de werkelijke uitgaven uit voorgaande jaren. De toename van de automatiseringslasten is voornamelijk toe te schrijven aan een toename van het aantal benodigde licenties en de meer dan begrote inflatielasten. Per saldo zorgt dit voor een afname van het saldo begroting van € 119.000.

Lagere toerekening uren aan Grexen/Projecten/Investeringen
Elk jaar worden salaris- plus overheadkosten toegerekend aan de grondcomplexen en dan met name de Broeckgouw. Voor 2021 vallen deze kosten €28.628 lager uit. Dit leidt tot een verlaging van het saldo begroting. Deze lagere toerekening wordt in 1e instantie veroorzaakt doordat het complex Broeckgouw in 2021/2022 af loopt. De toerekening van salariskosten wordt in 2022 afgebouwd tot 50% en in 2023 tot 25%. In 2e instantie wordt de toerekening verlaagd doordat de toe te rekenen overheadkosten aan de grondcomplexen niet meer 100% bedraagt maar is verlaagd naar 35%. Dit komt meer in overeenstemming met de werkelijk toe te rekenen overhead.

Daarnaast worden in de begroting structureel uren toegerekend aan diverse projecten en investeringen. Deze toerekening zorgt er voor dat salariskosten worden geactiveerd. Aan de diverse projecten wordt in 2021 een bedrag van € 503.312 in rekening gebracht. Aan de diversen investeringen wordt een structureel bedrag van € 250.000 toegerekend. Voor 2021 betekent dit een verlaging van het saldo begroting van € 63.885.

Bijstelling verzekeringen
Een in 2019 uitgevoerde aanbesteding voor de brand/stormverzekering resulteerde in een hogere premie dan die van voorgaande jaren. De oorzaak hiervan is dat de verzekeringsmarkt de laatste jaren weer is geconfronteerd met méér brandschades. Ook het aantal partijen in deze markt is gering. Beide factoren zorgen er voor dat de premies flink zijn gestegen. Dit leidt tot een lager begrotingssaldo van € 82.222.

Bijstelling begroting 2021 GGD Zaanstreek/Waterland
Op basis van de ontwerpbegroting 2021 moet de gemeentelijke bijdrage worden bijgesteld. Voor Edam Volendam komt de bijdrage 2021-2024 uit op respectievelijk € 1.375.011, € 1.387.739, € 1.400.891 en €1.406.783. Dit was in 2020 € 1.266.991. Dit geeft een structurele verlaging van het saldo begroting.

Kosten leerlingenvervoer
Het leerlingenvervoer betreft een vervoersvoorziening op indicatie voor leerlingen die vanwege een structurele lichamelijke, verstandelijk, zintuigelijke of psychische handicap niet in staat zijn met het openbaar vervoer of fiets hun school te bereiken. Er valt van tevoren moeilijk in te schatten hoeveel aanvragen jaarlijks worden ingediend en toegekend. Er zijn in 2019 meer indicaties verstrekt ten opzichte van voorgaande jaren. Daarbij zijn er enkele ritten over lange afstanden die hogere kosten met zich meebrengen. Deze ontwikkeling zet zich door voor 2021 en verdere jaren, derhalve wordt het budget structureel met € 75.000 verhoogd.

Bijstelling mutatie voorziening GRP
Het saldo van de aan rioolheffing toe te rekenen lasten verminderd met de baten wordt onttrokken aan de voorziening rioolheffing. Voor 2021 leidt dit tot een lager begrotingssaldo van € 65.135.

Bijstelling diverse kleine mutaties
Het betref hier meerdere kleine mutaties.

Bijstelling kosten CAI
De ramingen CAI zijn bijgesteld naar de meest actuele informatie.

Bijstelling kosten Waterlands Archief
Door het opzetten van een e-depot en het digitaliseren van de bouw- en omgevingsvergunningen door het Waterlands Archief wordt de bijdrage verhoogd. De totale lasten bedragen voor de jaren 2021 tot en met 2024 respectievelijk € 302.221, € 304.366, € 299.174 en € 301.488. Deze extra lasten gaan ten laste van het saldo begroting.

Bijstelling "Veilig thuis"

De bijdrage wordt structureel verhoogd tot het niveau van 2020 (€ 230.0000). Dit leidt tot een structureel lager begrotingssaldo van € 30.000.

Bijstelling Buurtbemiddeling
In 2018 is gestart met buurtbemiddeling. Dit aanbod voldoet aan een behoefte. Er komen structureel meer en meer verzoeken hiervoor binnen. Om aan deze verzoeken te kunnen voldoen, moet deze post worden opgehoogd met € 25.000. Dit heeft een nadelig gevolg voor het saldo begroting. Er zijn wel inverdieneffecten op andere posten door de inzet van buurtbemiddeling.

Bijstelling Veiligheidshuis
Er is een herberekening gemaakt m.b.t. het Veiligheidshuis. De oorspronkelijke berekening klopt niet en valt hoger uit. Dit leidt tot een lager begrotingssaldo van € 25.000.

Bijstelling huuropbrengsten
De ramingen zijn bijgesteld aan de hand van de meest recente gegevens.

Bijstelling begroting 2021 Veiligheidsregio Z/W
Op basis van de in het Algemeen Bestuur vastgesteld ontwerpbegroting 2021 moet de gemeentelijke bijdrage worden bijgesteld. Dit leidt in 2021 tot een lager begrotingssaldo van € 23.000.

Onderhoudsplan gemeentelijke panden
Elk jaar worden de onderhoudsplannen van de gemeentelijke panden bijgewerkt. De bijstellingen zorgen in 2021 voor een negatieve bijstelling van het saldo begroting van € 22.152.

Bijstelling belastingopbrengsten
Op basis van werkelijke gegevens worden de ramingen voor de inkomsten en uitgaven Belastingen bijgesteld. Het betreft uitgaven en inkomsten in het kader van de WOZ, Toeristenbelasting, Precariobelasting en Hondenbelasting. De bijstelling voor 2021 leidt tot een hoger begrotingssaldo van €25.524.

Bijstelling raming opbrengst Reinigingsrechten/Afvalstoffenheffing/Rioolheffingen
De inkomsten uit deze heffingen / belastingen nemen in 2021 in totaal per saldo toe met € 83.000. De verhoging van de inkomsten is een gevolg van de in deze begroting opgenomen belastingmaatregelen in combinatie met de toename van het aantal huishoudens in de gemeente en een betere controle op het aanbod van bedrijfsafval op het inzamelstation.

Onttrekking reserve stadion FC Volendam
De bestemde reserve Stadion FC Volendam wordt gebruikt bij de egalisatie van het exploitatiesaldo van het stadion in de gemeentelijke begroting: Bij een batig resultaat wordt toegevoegd aan de reserve en bij een nadelig resultaat wordt onttrokken. Per saldo leiden de exploitatiecijfers in de begroting 2021 (met name als gevolg van hogere toe te rekenen rentelasten) tot een hogere aanwending van de reserve in 2021  van € 110.107.

Bijstelling salariskosten
Een bijstelling van de salariskosten leidt in 2021 tot een verhoging van het saldo begroting van € 166.260.
Dit verschil wordt grotendeels veroorzaakt door een aanpassing van de CAO bijstelling naar 2 % per jaar.

Verschuiving lasten beleidsplan Afvalbeheer (MIP)
De uitvoering van het beleidsplan afvalbeheer zal  op basis van de laatste verwachtingen in 2021 worden afgerond. Omdat pas mag worden afgeschreven vanaf het jaar na het gereedkomen van een investering komt de geraamde afschrijving in het jaar 2021 te vervallen. Dit leidt tot een eenmalig financieel voordeel van € 220.076.

Bijstelling Gemeentefonds Opschalingskorting
Een bijzondere maatregel is het incidenteel compenseren van de zgn. opschalingskorting in de jaren 2020 en 2021. Uitgangspunt is dat de bestaande reeks van kortingen intact blijft. In de eindfase 2025 wordt nog steeds cumulatief € 975 miljoen uit het gemeentefonds genomen. Alleen In de jaren 2020 en 2021 komt de uitname te vervallen. Voor onze gemeente betekent dit dat wij in 2020 en 2021 respectievelijk € 114.077 en € 261.588 extra krijgen uitgekeerd. De extra bijdrage in 2021 is in deze begroting verwerkt.

Bijstelling Gemeentefonds Mei/juni/septembercirculaire
De circulaire informeert gemeenten over de gemeentefondsuitkeringen. Het gemeentefonds is de
grootste inkomstenbron van de gemeenten. In 2021 is de uitkering € 453.778 hoger. Dit leidt tot een hoger begrotingssaldo. De gevolgen voor 2020 zullen worden opgenomen in de Winternota 2020.

Mutaties kapitaallasten MIP
De mutaties vloeien voort uit diverse mutaties in het Meerjarig Investeringsplan.

Nieuw beleid en nieuwe investeringen

Naast de financiële gevolgen van bestaand beleid, autonome ontwikkelingen en het Meerjarig investeringsplan (MIP) is in deze begroting een aantal aanvullende beleidsintensiveringen verwerkt. Een deel van deze voorstellen voor nieuw beleid zijn al eerder in uw raad aangekondigd.

De diverse voorstellen zijn per programma gepresenteerd en toegelicht. Hieronder is een tabel opgenomen met daarin per programma de diverse voorstellen voor nieuw beleid en nieuwe investeringen. Voor een toelichting op deze onderdelen wordt verwezen naar de afzonderlijke programma’s.